چەمکناسی ئامادەکردنى تورکیاناسی تورکیا یەکێکە لەو وڵاتانەی کە زۆرترین سەرقاڵى بۆ توێژەرانو شرۆڤەکاران دروستکردووە لە بوارى چەمکەکانى دەوڵەتی قووڵو هاوتەریبدا، بە شێوەیەک کە ئەزموونە مێژووییو سیاسییەکەى، مۆدێلێکی ئاڵۆز لە ڕۆڵى دەزگاکانى هەواڵگرىو ئاسایش، سەربازی، دەسەڵاتی دادوەریو بیرۆکراسی لە دروستکردنى کاریگەری لە سەر بڕیارە سیاسییەکان نیشاندەدات، چ لە سەرەتای سەردەمی کۆمارییەکانو
هەورامان فەریق بزوتنەوەی سەوزی ئێران بە یەكێك لە گرنگترین ناڕەزایەتی و بزوتنەوە كۆمەڵایەتی و سیاسییەكانی مێژووی هاوچەرخی ئێران هەژمار دەكرێت. بزوتنەوەكە دوابەدوای ناڕەزایەتییەكان لە هەمبەر ئەنجامی هەڵبژاردنەكانی ساڵی 1388ی هەتاوی سەری هەڵدا. دروشمی ئەو بزوتنەوەیە لە سەرەتاوە بریتی بوو لە “كوا دەنگەكەم؟”. خۆنیشاندەران هەر ئەوكات داوای ژماردنەوەی دەنگەكانیان كرد و
هەورامان فەریق وزەی ناوەكی و ڕێككەوتننامەی بەرجام وزەی ناوەكی كۆماری ئیسلامیی ئێران زیاتر بە ڕێككەوتننامەی بەرجامدا دەناسرێتەوە. پلانی گشتگیری هاوبەشی كردەیی كە بە فارسی پێ دەگوترێت برنامەی جامع اقدام مشترك (برجام) یان ڕێككەوتنی وزەی ناوەكی، ڕێككەوتنێكی نێودەوڵەتی بوو كە لە نێوان وڵاتانی گروپی 5+1 (ئەمریكا، ڕووسیا، چین، فەڕەنسا، بەریتانیا و
هەورامان فەریق نەرمینواندنی قارەمانانە، وەك زۆرێك لە چەمكە ئێرانناسییەكانیتر ـ هەڵبەت زیاتر پەیوەست بە سیاسەتی دەرەوەی ئێران و پەیوەندییەكانی دەرەوە ـ چەمكێكی تایبەت بە ئێران و جێی مشتومڕ بووە. سەبارەت بە بەكارهێنانی چەمكەكە، دەگوترێت ئەم چەمكە بۆ یەكەمجار لە لایەن ڕێبەری كۆماری ئیسلامی ئێرانەوە بەكار هاتووە. هەڵبەت هەندێك بە تەكتیك،
تورکیاناسی گوندپارێز بەو کەسانە دەگوترێت کە لە گوندەکانی باکووری کوردستان لە تورکیا دەژینو وەک “نیمچەسەرباز” بە پشتیوانیی یاسایی، داراییو سەربازیی دەوڵەت “گوندەکانیان لە هێرشی تیرۆریستان” دەپارێزن. ناوی تەواوی ئەم هێزە بریتییە لە هێزی ئەمنیی گوندپارێزی تورکیا (Türkiye Güvenlik Köy Korucuları)و لە کۆمەڵگەو میدیادا دەستەواژەی گوندپارێز (Köy Korucusu)یان بۆ بەکاردەهێنرێت، واتە
ئامادەكردن: هەورامان فەریق چەمكی ڕیفۆرم و ڕیفۆرمخوازیی لە ئێراندا ڕەگویشەیەكی قووڵی هزریی هەیە و بەنێو هزر و ڕۆشنبیریی ئایینیدا ڕۆشتووەتە خوارەوە. هەڵبەت لەم كورتەباسەدا سەرنجی ئێمە لەسەر مێژووی هزریی دەركەوتن و تەشەنەكردنی چەمكەكە نییە ـ بۆ نمونە لە سەید جەمالەدینی ئەفغانییەوە تا عەلی شەریعەتی، عەبدولكەریم سروش و موحسین كەدیڤەر ـ
ئامادەكردن: د. عابد خالد چەمکى ”حكومەت” (Government) جگە لەوەی كە هەندێ جار بۆ واتای ”دەوڵەت” بەكار دەهێنرێت، کاتێک هەردووکیان بە وشەى ”Polity” هاوواتا بکرێن، هاوکات لە ڕووی سیاسی و دەستوورییەوە بە چەندین واتای تر بەكار دەهێنرێت کە بە واتا هەرە فراوانەكەی ئاماژەیە بۆ ”ڕژێمی سیاسی” یان ”دەزگای حوکمڕانى” (جهاز الحكم)
ئامادەکردنى: تورکیاناسی مێژووى ئەفسانەیی ناوى ڕێکخراوەکە بیرۆكەی دامەزراندنی ڕێكخراوی گورگە بۆرەکان، لە چیرۆكێكی ئەفسانەیی كۆنەوە سەرچاوەیگرتووە، کە دەڵێت: كاتێك هۆزە توركەكان لە ناوەڕاستی ئاسیا هێرشیانكرایەسەر، جگە لە منداڵێك نەبێت، كە بۆ دارستان هەڵهات، هەموویان لەناوچوون، لەوێ گورگێك منداڵەکە بە برینداری بەخێودەکات هەتا گەورەدەبێتو دەتوانێت پارێزگاری لە ڕەگەزی تورك بكات، وەك
ئامادەكردن: هەورامان فەریق شیاوبوونی خۆپاڵاوتن بە گوێرەی دەستووری كۆماری ئیسلامی ئێران و ڕاڤە و هەڵسەنگاندنی ئەنجومەنی پاسەوان، بریتییە لە هەبوونی كۆمەڵێك مەرج لە كەسێكدا كە دەیەوێت خۆی بۆ هەڵبژاردنەكانی سەرۆك كۆماری، ئەنجومەنی شوورای ئیسلامی، ئەنجومەنی شارەزایان و تەنانەت گشتپرسی بپاڵێوێت. ئەگەر بۆ نموونە كەسێك بیەوێت خۆی بۆ پۆستی سەرۆك كۆماریی
(Milli Görüş) تورکیاناسی میللی گیۆروش (Milli Görüş)، کە لە تورکیادا بە ئەربەکانی (Erbakancılık)یش ناسراوە، وەک تەوژمو ئایدۆلۆژیایەکی ئیسلامیو سیاسی لەلایەن نەجمەدین ئەربەکان (Necmettin Erbakan)ەوە دامەزراوە. ئەم تەوژمە لە ساڵی (١٩٦٩) لە ڕێگەی جوڵانەوەی سەربەخۆکان (Bağımsızlar Hareketi)و پاشان دامەزراندنی پارتی نیزامی میللی (Milli Nizam Partisi)یەوە هاتووەتە مەیدانی سیاسەتەوە لە تورکیا. میللی
Send this to a friend
كوردی