كوردی
سروشتی دامەزراندنی حزبە سیاسیەکان و کاریگەری لەسەر گەشەی دامەزراوە سیاسیەکان (هەرێمی کوردستان وەک نمونە)
یاسین صاڵح حمە/ دکتۆرا لە سیاسەت وپەیوەندییە نێودەوڵەتیەکان- زانکۆی نۆتینگهام- بەریتانیا ، بەرێوەبەری گشتی نێردراوان و پەیوەندییە رۆشنبیرییەکان لە وەزارەتی خوێندنی باڵا وتویژینەوەی زانستی هەرێمی کوردستان، وانەبێژ لە کولیژی زانستە سیاسیەکان- زانکۆی سەلاحەدین-هەولێر [email protected]
وشە کلیلییەکان: هەرێمی کوردستان. دامەزراوەییبوون. حزبی سیاسی
https://doi.org/10.31271/jopss.10081
پوختە
ئەم توێژینەوە هەوڵدەدات کاریگەری و پەیوەندی نێوان سروشتی دامەزراندنی حزبە سیاسیەکان و کێشەی لاوازی دامەزراوەیی لە هەرێمی کوردستان (وەک نمونە) ئاشکرا بکات. شرۆڤەی ئەو گریمانە دەکات، کە لەو ناوچانەی کە حزبەکانی لە چوارچێوەی سیستمی نادیموکراسیدا لەدایکبوون، لەداهاتوودا کار دەکاتە سەر لاوازی پرۆسەی دامەزراوەییبوون. لە توێژینەوەکانی پێشتردا پسپۆران بابەتەکانی خۆیان بۆ لێکۆڵینەوە لە جۆر و سیستمی حزبە سیاسیەکان تەرخانکردووە، بەڵام ئەم بابەتە تیشک دەخاتەسەر جۆری پەیوەندییەکانی حزب لەگەڵ دامەزراوە سیاسیەکان. جیاوازی ئەم توێژینەوە لەوانەی پێشوو ئەوەیە کە شرۆڤەی کاریگەری سروشتی لەدایکبوونی حزبەکان دەکات لەسەر پەیوەندی و تێڕوانینیان بەرامبەر دامەزراوە سیاسیەکان نەک شرۆڤەی خودی سیستمە حزبیەکان. بە پشتبەستن بە میتۆدی دیسک ستەدی؛ بەکارهێنان و شرۆڤەکردنی ئەدەبیاتی بواری حزبە سیاسیەکان و بنەماکانی دامەزراوەییبوون لای سامۆئیل هینتنگتۆن، هەروەها بەکارهێنانی دراسەی بەراوردکاری، بابەتەکە ئەوەی دۆزیوەتەوە کە لەبەرئەوەی حزبەکانی ناوچە تازەگەشەکردووەکان و کوردستان لە ژینگەیەکی تۆتالیتاری و لەدەرەوەی سیستمە سیاسیەکان لەدایکبوون، کاتێک دەگەن بەدەسەڵات خۆیان بەگەورەتر لە دامەزراوە سیاسیەکان دەزانن، وە دوواجار ئەو پەیوەندییە ناتەندروستەی لە نیوان حزب و دامەزراوە سیاسیەکان دێتەئارا، دەبێتە فاکتەری سەرەکی لاوازی دامەزراوەکان و سەرنەکەوتنی پرۆسەی دامەزراوەییبوون. هاوکات ئەوەی دۆزیوەتەوە کە دەربازبوون لە دۆخێکی لەم شێوە کارێکی ئەستەم و ئاڵۆزە و ئیرادەی بەهێزی دەوێت.
الملخص
طبيعة تأسيس الأحزاب السیاسیة وتاثیرها في بناء المؤسسات السياسية: إقليم كوردستان إنموذجآ
تحاول هذه الدراسة شرح التأثير والعلاقة بين طبيعة تأسيس الأحزاب السياسية ومشكلة الضعف المؤسساتي في إقليم كوردستان كدراسة الحالة. يوضح تلك الفرضیة أنه في المناطق التي ولدت فيها الأحزاب في إطار نظام غير ديمقراطي، سيؤثر ذلك على ضعف عملية المؤسساتية مستقبلآ. وقد رکزت الباحثون سابقا في دراساتهم على انواع و انماط الأنظمة الحزبیة، و لكن هذه الدراسة قد رکزت على نوع العلاقة الأحزاب السیاسیة مع المؤسسات السياسية. لذا فان الاختلاف بين هذه الدراسة مع الدراسات السابقة، هو في تحلل التأثير لطبيعة نشأة الأحزاب السیاسیة في علاقتها وآرائها تجاه المؤسسات السياسية، و لیست تحلیل الأنظمة الحزبية ذاتها. اعتمد الدراسىة علی منهج التي يتم فيها إستخدام وتحليل دراسات السابقة للاحزاب السياسية، و اسس مؤسساتية والتي طبقها صاموئيل هنتنكتن، وكذلك اعتمد علی المنهج المقارن. حیث توصلت الدراسة إلى أنە نظرا لان الأحزاب السیاسیة في المناطق البلدان النامیة و من ضمنها اقلیم كوردستان و التي نشأة في بيئة شمولية خارج الأنظمة السياسية، حين تستلم السلطة تعتبر نفسها أقوی من المؤسسات السياسية. استنتاجا لذلك تنشأ العلاقة غير الطبيعية بين الأحزاب والمؤسسات السياسية و هي العامل الأساسي في ضعف المؤسسات وعدم نجاح العملية المؤسساتية. وکذلك اوجدت الدراسة بأن الخروج من هذە الوضع هي عملیة صعبة و معقدة، و یحتاج الی أرادة قویة و فعالة.
Abstract
The Nature of Emerging Political Parties and Its Impact on Political Institutions, Kurdistan Region as a Case Study
The paper aims to investigate the impacts and relationships between the nature of emerging political parties and the problem of institutional weakness in the Kurdistan Region. It seeks to understand how political parties that have emerged from non-democratic systems perceive and interact with political institutions, and how this influences the process of institutionalization in the future. It argues that emerging political parties tend to have a negative impact on the institutionalization. Unlike previous studies, this one emphasizes the importance of the political environment of emerging political parties and their perceptions towards political institutions, rather than solely analyzing party systems. Through a desk study and analysis of literature on political parties, institutionalization criteria by Samuel Huntington, and a comparative approach, the article concludes that in developing countries and governments such as the Kurdistan Region, political parties that emerge from totalitarian environments often view themselves as superior and stronger than political institutions when they take control and assume power. This leads to abnormal relationships between the parties and weakens the institutionalization process. The study highlights the need for effective political will to address this complex situation.
سەرچاوەکان
حرب، اسامة الغزالي. (١٩٨٧).الاحزاب السیاسیة في العالم الثالث. کویت: العالم المعرفة، المجلس الوطني للثقافة والفنون والآداب.
المصري، صباح مصطفی. (٢٠٠٠). النـظام الحزبي. القاهرة: المکتب الجامعي الحدیث.
الکاظم، صالح جواد و العاني، علي غالب. (١٩٩١). الانظمة السیاسیة. القاهرة: العاتک لصناعة الکتاب.
ساڵح، یاسین. (٢٠١٠). ئۆپۆزسیۆنی سیاسی. سلێمانی: دەزگای رەهەند.
Bali, A.O. and Zarea, H., 2018. The challenges of firms in Iraqi Kurdistan economy in the light of strategic acquisition theory. Competitiveness in Emerging Markets: Market Dynamics in the Age of Disruptive Technologies, pp.245-262.
Aziz, Sardar & Cottey, Andrew (2021). The Iraqi Kurdish Peshmerga: military reform and nation-building in a divided polity, Defence Studies, 2(21), 226-241.
Bengio, Ofra. (2008). Iraq—From Failed Nation-State to Binational State? In A Susser (Ed.), Challenges to the Cohesion of the Arab State, (pp59-83). Tel Aviv: The Moshe Dayan Center.
Cross, W. P., & Katz, R. S. (2018). The organization of political parties. In Katz, R. S and Mair, Peter, (Eds.), Democracy and the cartels of political parties (pp. 47-70). Oxford University Press.
Duverger, Maurice. (1954). Political Parties. London: Methuen.
Ezrow, Natasha M. and Frantz, Erica. (2013). Failed States and Institutional Decay. London: Bloomsbury.
Franzén, Johan. (2011). The Problem of Iraqi Nationalism. National Identities, 13(3), 217-234.
Fukuyama, Francis. (2014). Political Order and Political Decay. London: Profile books LTD.
Gunther, R and Diamond, L. (2003). Species of Political Parties, A New Typology. Party Politics, 9(2), 167-199.
Haddad, F. (2017). Sectarianism in Iraq: Antagonistic visions of unity. Columbia University Press.
Heydemann, S. (2013). Authoritarian learning and authoritarian resilience: Regime responses to the ‘Arab Awakening’. Security Studies, 22(3), 325-359.
Hiltermann, Joost. (2023). Iraqi Kurdistan Twenty Years After. International Crisis Group. https://www.crisisgroup.org/middle-east-north-africa/gulf-and-arabian-peninsula/iraq/iraqi-kurdistan-twenty-years-after (23/10/2023)
Huntington, Samuel P. (1965). Political Development and Political Decay. World Politics, 17(3), 386-430.
Huntington, Samuel P. (1968). Political Order in Changing Societies. New Haven and London: Yale University Press.
LaPalombara, J. and Weiner, M. )1966(. The Origin and Development of Political Parties. In Political Parties and Political Development. Princeton: Princeton University Press, pp. 3-42.
Kambo, Gustiana A. (2017). Institutionalization Process Dymension of Political Parties (Study of Institutionalization of Golkar Party in South Sulawesi Province). Journal of Society and Governance, 2(1), 77-87.
Kopecký, Petr. (2011). Political Competition and Party Patronage: Public Appointments in Ghana and South Africa. Political Studies Association, (59), 713–732.
Le Billon, P. (2003). Buying Peace or Fueling War: The Role of Corruption in Armed Conflicts. Journal of International Development, 15(4), 413-426.
Levitsky, S and Way, L. (2002). The Rise of Competitive Authoritarianism. Journal of Democracy, 13(2), 51-65.
Lust-Okar, E. (2014). Political parties in authoritarian regimes: Institutionalization and persistence in the Middle East. Comparative Politics, 46(2), 127-149.
Müller, W. C. (2016). Contemporary political ideologies: A comparative analysis. Routledge.
Sartori, Giovanni (1976) Parties and Party Systems: A Framework for Analysis. Cambridge: Cambridge University Press.
Weber, Max. (1947). The Theory of Social and Economic Organization (tr. Henderson and Parsons), New York: The Free Press.
Webb, P. D. (2017). The modern British party system. SAGE Publications